مشهد- ایرنا- عضو هیات علمی مرکز تحقیقات کشاورزی خراسان رضوی، هشدار داد که با وجود جایگاه نخست ایران در تولید زعفران، مدیریت ضعیف پس از برداشت و نادیده گرفتن بیش از نیمی از ظرفیت اقتصادی گل (گلبرگ)، سالانه منجر به از دست رفتن بخش قابل توجهی از ارزش اقتصادی این محصول می‌شود.
الهام آذرپژوه روز یکشنبه در گفت و گو با خبرنگار ایرنا ، پیش‌سرد کردن سریع گل را کلید نجات کلاله و توسعه صنایع جانبی مبتنی بر گلبرگ را راهکار نهایی افزایش درآمد روستایی دانست.
وی اضافه کرد: وضعیت مدیریت گل زعفران پس از برداشت چالشی جدی است، اگرچه ایران بزرگ‌ترین تولیدکننده زعفران جهان است، اما بخش قابل‌توجهی از ظرفیت اقتصادی این محصول به دلیل مدیریت نامطلوب پس از برداشت از دست می‌رود.
حساسیت بالا؛ زمان طلایی تنها چهار تا هشت ساعت
پژوهشگر و عضو هیات علمی بخش تحقیقات مهندسی کشاورزی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی، حساسیت گل زعفران را بسیار بالا توصیف و اظهار کرد: گل زعفران فرصت بسیار کوتاهی برای فرآوری دارد و کوچک‌ترین افزایش دما، فشار، تعریق و تاخیر در پاک‌کنی می‌تواند باعث قهوه‌ای‌شدن کلاله و افت جدی کیفیت شود.
آذرپژوه ادامه داد: زمان طلایی بین برداشت تا آغاز پاک‌کنی گل زعفران تنها چهار تا هشت ساعت است و هر ساعت تاخیر به معنای کاهش رنگ، عطر و کیفیت است و در سال‌های پربرداشت، ضایعات گل حتی به ۱۵ تا ۲۰ درصد نیز می‌رسد و کشاورزان مجبور به فروش فوری با قیمت پایین به واسطه‌ها می‌شوند.
به گفته وی دلایل اصلی این آسیب‌پذیری شامل تعریق و تجمع رطوبت، به ویژه در کیسه‌های پلاستیکی، افزایش تنفس و گرمای درونی است که قهوه‌ای شدن کلاله‌ها را تسریع می‌کند، همچنین آلودگی میکروبی و لهیدگی و فشردگی ناشی از انباشت بیش از حد گل‌ها است.
راه‌حل کلیدی؛ پیش‌سرد کردن برای ماندگاری طولانی
پژوهشگر و عضو هیات علمی بخش تحقیقات مهندسی کشاورزی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی، گفت: بر اساس نتایج طرح‌های تحقیقاتی در خراسان رضوی، بهترین روش برای کنترل ضایعات پیش‌سردی سریع است.
آذرپژوه افزود: با قرار دادن گل در دمای نزدیک به صفر (۰ تا ۲ درجه سانتی‌گراد)، شدت تنفس کاهش یافته و گل تازه تا ۱۰ روز بدون افت محسوس کیفیت قابل نگهداری است.
او اظهار کرد: این روش از قهوه‌ای شدن کلاله جلوگیری کرده، عطر و طعم را حفظ می‌کند، فعالیت میکروبی را کاهش می‌دهد و امکان زمان‌بندی بهتری برای پاک‌کنی فراهم می‌سازد از اینرو پیشنهاد می‌شود کانتینرهای سردخانه‌دار قابل حمل در ورودی روستاها مستقر شوند.
فرصت اقتصادی فراموش‌شده؛ فرآوری گلبرگ زعفران
پژوهشگر و عضو هیات علمی بخش تحقیقات مهندسی کشاورزی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی، تاکید کرد: گلبرگ که بخش عمده وزن گل را تشکیل می‌دهد، در ایران تقریبا ۱۰۰ درصد دور ریخته می‌شود، در حالی که سرشار از مواد موثر چون آنتوسیانین (رنگ‌دانه طبیعی و آنتی‌اکسیدان قوی)، فلاونوئیدها، ترکیبات آرام‌بخش و تانن‌ها است.
آذرپژوه اضافه کرد: در اروپا از گلبرگ برای نوشیدنی‌های سلامت‌محور و مکمل‌ها استفاده می‌شود.
وی ادامه داد: محصولات قابل تولید از گلبرگ زعفران شامل «سرکه گلبرگ زعفران، عرقیات و دمنوش گلبرگ و پودر آنتوسیانین گلبرگ» برای صنایع غذایی، عصاره‌های دارویی استاندارد و چاشنی‌ها و محصولات خانگی مانند مربای گلبرگ است.
پژوهشگر و عضو هیات علمی بخش تحقیقات مهندسی کشاورزی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی، گفت: می‌توان تخمین زد که اگر تنها ۳۰ درصد گلبرگ‌ها فرآوری شوند، ارزش افزوده‌ای ایجاد می‌شود که می‌تواند تا سه برابر به اقتصاد خانوارهای روستایی کمک کند.
آذرپژوه روش دیگر را خشک‌کردن کل گل زعفران شامل کلاله، گلبرگ، پرچم عنوان کرد که نیاز فوری به پاک‌کنی را حذف کرده و ضایعات ناشی از تاخیر را صفر و قابلیت ارائه محصول یکپارچه به صنایع دارویی و غذایی را فراهم می‌کند.
سطح زیر کشت زعفران در خراسان رضوی ۹۵ هزار هکتاری است که در شرایط عادی برداشت از این سطح زیر کشت می‌تواند به متوسط ۲۷۰ تن برسد، اما سال‌های دارای تنش اقلیمی از این میانگین فاصله می‌گیرد.
